Meditatie is een middel tot transformatie. Boeddhistische meditaties stimuleren en ontwikkelen concentratie, helderheid, emotionele positiviteit en een kalm - verstillend - beschouwen van hoe de dingen zijn. Door te mediteren leer je de patronen en gewoontes van je eigen geest kennen en kan je nieuwe, meer constructieve en creatieve manieren van zijn cultiveren. Met regelmaat en geduld verdiepen deze voedende en gefocuste gemoedstoestanden zich wat leidt tot diepgaande, intense ervaringen van vredigheid en energie. Dergelijke ervaringen kunnen een transformatief effect hebben op je leven en je omgeving en een nieuwe visie op het leven geven.
In de loop der eeuwen zijn er veel boeddhistische meditaties ontwikkeld maar de basis van allen is het cultiveren van een kalme, rustige en emotioneel positieve gemoedstoestand. De belangrijkste meditaties die aangeleerd worden in Triratna zijn het gewaarzijn van de adem, de metta bhavana en just sitting (gewoon zitten). Regelmatig wordt er ook gereflecteerd en worden er devotionele beoefeningen gedaan. Op dinsdagavonden is er kans tot meditatietraining.
Het Triratna systeem van meditatie is een geheel van meditatiemethoden die in onze beweging als bijzonder waardevol worden beschouwd. Mediteren heeft als doel de doorlopende ervaring van vaardige gemoedstoestanden te genereren bij alles wat we doen. Mediteren is ook een spannend avontuur, een proces van zelftransformatie dat ons leidt naar hogere bewustzijnsniveaus en uiteindelijk naar het Ontwaken.
Het systeem van meditatie gaat over de methoden bruikbaar in de Orde en de beweging die een organisch geheel vormen, een levend systeem, een cumulatieve, progressieve opeenvolging. Het gaat over een gebalanceerde beoefening van meditatie en van het spirituele leven.
In dit systeem zijn 4 grote fasen:
integratie (vb gewaarzijn van de adem)
positieve emotie (vb metta bhavana)
spirituele dood (vb zes elementen meditatie)
spirituele wedergeboorte (vb visualisatie)
Tenslotte moet ervoor gezorgd worden dat al deze bewuste inspanningen in meditatie niet te krampachtig of wilskrachtig worden, niet te geforceerd. Dit kan gecultiveerd worden door het beoefenen van just sitting of gewoon zitten waar meer de nadruk ligt op ontvankelijkheid en toelaten wat er is, laten gaan.
Integratie
Het samenbrengen van emotionele en mentale energieën zodat het gewaarzijn niet gefragmenteerd of verdeeld is. Meestal gebeurt dit door je aandacht te richten op een object of door dit object als een anker te gebruiken voor het gewaarzijn. Een voorbeeld is het gewaarzijn van de ademhaling. Integratie wordt ook ontwikkeld door mindfulnessoefeningen (zieMindfulness: The Buddhist Way) o.a. wandelmeditatie en bodyscan.
Essentieel zijn positieve emoties degene die niet eng en krampachtig zelfgericht zijn maar ook op anderen betrokken en georiënteerd - inclusief dus ook op onszelf. De meest fundamentele positieve emotie is metta. Dit is Pali voor onvoorwaardelijke, universele, niet-veroordelende, onbegrensde liefdevolle vriendelijkheid. In het algemeen is de ontwikkeling van liefdevolle vriendelijkheid - metta bhavana - de eerste beoefening om dit aspect van het systeem van meditatie te ontwikkelen. Metta bhavana maakt deel uit van een traditionele set van vier beoefeningen die de verschillende aspecten van positieve emotie ontwikkelen (ook gekend als de brahma viharas). Als we vanuit metta in aanraking komen met pijn, lijden en ontevredenheid dan gaat dit op een natuurlijke wijze over in mededogen (karuna). Als we dan in aanraking komen met geluk en welzijn dan gaat dit organisch over in medevreugde, we verheugen ons in iemands welbevinden (mudita). Als we contempleren op de hoogtes en laagtes van het bestaan dan mondt positieve emotie uit in gelijkmoedigheid (upekkha): dit is een empathische, onverstoorde en intens stabiele gemoedstoestand die een intensief inzicht in de menselijke conditie belichaamt.
Het realiseren van een redelijke mate van integratie en positieve emotie (samatha) is de basis voor de volgende twee aspecten van het systeem van meditatie die gaan over het cultiveren en bewerkstelligen van inzicht.
Dit is wellicht een bizarre term maar het suggereert geen fysische dood. Waar het over gaat is het afsterven van onze illusies en waanideeën over wie we zijn en hoe de dingen zijn. Dit wordt meestal benoemd met inzichtsbeoefening (vipassana). Inzicht kan bekomen worden door een arsenaal van beoefeningen: meditaties, gewaarzijnsoefeningen, mindfulness. Meditaties zoals het gewaarzijn van de adem en de brahma viharas (waaronder de metta bhavana) hebben allen aspecten van inzicht in zich. Binnen Triratna - zowel de Orde als de beweging - wordt de reflectie op de drie lakshanas (de drie karakteristieken of kenmerken van het geconditioneerd bestaan) regelmatig beoefend. Er wordt dan gereflecteerd op de voorbijgaandheid van alle geconditioneerde dingen (niets is blijvend) en op de onbevredigendheid van alle geconditioneerde dingen (dat niets blijvend is zal onvermijdelijk leiden tot teleurstelling en ontevredenheid of lijden). Tenslotte is er de reflectie op het ontbreken van vaste, op zichzelf bestaande substanties in het gehele universum. Dergelijke reflecties kunnen de menselijke neiging om zich het leven toe te eigenen en obsessief vast te zetten naar eigen oordeel en voorkeur wat losser maken en de mens wat ontvankelijker en opener maken voor het mysterie van het bestaan en onze werkelijke natuur.
Spirituele dood is niet het eindpunt van het proces. Na integratie, na je geest emotioneel positiever en verfijnder gemaakt te hebben en na spiritueel gestorven te zijn, komt een nieuw iemand tot wording. Een nieuwe mens die handelt en leeft vanuit helderheid, wijsheid en mededogen, niet meer vanuit een bekrompen zelfgerichtheid - een Bodhisattva. Degene die mediteert is metaforisch gesproken opnieuw geboren. Hij of zij wordt gedreven door de bodhicitta, de wens en het verlangen vol mededogen dat alle levende wezens het goed mogen hebben en Ontwaakt mogen worden. Een reeks lezingen over het Bodhisattva-ideaal vind je hier:
Bij het einde van de beoefening van een van deze vier aspecten van het systeem van meditatie is het van belang nog even gewoon te zitten. Dit is een open ruimte van niets doen waarin van alles kan opkomen. De vrucht van de voorgaande beoefeningen komt vaak slechts naar voor als je stopt met doen. Just Sitting is de ruimte van niet-doen of niets doen waarin dit kan gebeuren (of niet). Het laat ook toe te verwerken, op te nemen, wat net gebeurd is in een voorafgaande meditatie. Gewoon zitten biedt ook het nodige tegenwicht voor activiteit en inspanning. Het is een kwestie van eenvoudig zijn met alles wat er is, met alles wat zich voordoet, zonder het weg te duwen of zich eraan te hechten. Vooral als je Just Sitting als meditatie op zichzelf doet, kunnen de kwaliteiten van de vier voorafgaande fases van het systeem van meditatie naar voor komen.
Als je het boeddhistische pad wil begrijpen en kennen, moet het onderricht van de Boeddha bestudeerd worden en moet erop gereflecteerd worden. De Boeddha heeft een radicale en specifieke benadering van het leven. Zijn onderricht is uitdagend en inspirerend en geeft ons een unieke visie op het menselijk potentieel. Als de betekenis van het onderricht echter duidelijk wil worden voor onze levens in de 21e eeuw dan is er discussie en interpretatie nodig. Door lezingen, cursussen en studiegroepen proberen we hieraan tegemoet te komen. Hierdoor kan geluisterd worden naar het onderricht en kan er over gereflecteerd worden, individueel of met anderen. In studiegroepen bijvoorbeeld kan het begrip verhelderd worden, kan ervaring gedeeld worden, kan men nieuwe, andere invalshoeken leren kennen. De Dharma houdt zich bezig met een begrijpen van het leven dat iemand volkomen transformeert: naast studie moet ook gemediteerd en gereflecteerd worden op het onderricht.
Boeddhisme is een pad van transformatie wat betekent dat intellectueel begrip niet volstaat. Emoties en verbeelding moeten ook betrokken worden in dit proces van verandering. Die emotionele betrokkenheid betekent vertrouwen hebben, devotie, je hart plaatsen in iets. Het ritueel is een hulpmiddel om deze transformatie naar positieve gemoedstoestanden te ondersteunen. Het ritueel berust op erkenning van en respect voor waarden die het beperkte ik overstijgen. En wat de mens overstijgt, is een grenzeloos potentieel dat hijzelf kan ontwikkelen.
De Boeddha heeft dit potentieel helemaal gerealiseerd, hij is Ontwaakt, vrij, en hij heeft het pad hier naar toe gecommuniceerd. De basis van ritueel in het boeddhisme is diepe waardering voor de Drie Juwelen. Dit kan zich bijvoorbeeld uitdrukken in een zevenvoudige puja (een eerbetuiging) of in het zingen van de Tiratana Vandana (eveneens een eerbetuiging) of in het zingen van mantras (symbolische geluidsvoorstellingen van het Ontwaken).
